Δρ Ιωάννης Π.Α. Ιωαννίδης στον «Ε.Κ.»: Τώρα, γνωρίζουμε…
Posted by estiator at 10 June, at 11 : 14 AM Print
ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ. Την πεποίθησή του πως η αποδρομή (σ.σ. ύφεση) του επιδημικού κύματος της Covid–19 σε ΗΠΑ και Ευρώπη επιβεβαιώνεται εξέφρασε στον «Ε.Κ.» ο Διευθυντής του Κέντρου Metrics στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ -και καθηγητής Παθολογίας, Ερευνας και Πολιτικής Υγείας Επιστημονικών Δεδομένων και Στατιστικής- Δρ Ιωάννης Π.Α. Ιωαννίδης, τονίζοντας όμως πως η εξέλιξη αυτή δεν σημαίνει ότι ο ιός εξαφανίστηκε.
Παράλληλα, διαψεύδει κατηγορηματικά το δημοσίευμα του «BuzzFeed» για πειθαρχική έρευνα (και) προς το πρόσωπό του, με αφορμή την έρευνα στη Σάντα Κλάρα, ενώ εκφράζει για μια ακόμη φορά την πεποίθηση ότι η πρακτική του lockdown ούτε θα εφαρμοστεί, αλλά ούτε και είναι πραγματικά απαραίτητη να επανέλθει, ακόμη και σε ένα δεύτερο κύμα.
Αναφορικά με την πορεία της πανδημίας στην Ελλάδα συνιστά ψυχραιμία και τακτική επιδημιολογική παρατήρηση, ενώ μιλάει και για τα νούμερα του αμερικανικού CDC (Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών), που προσεγγίζουν, τελικά, το εύρος που ο ίδιος έδινε για τον συντελεστή θνητότητας (IFR).
«Εθνικός Κήρυξ»: Δρα Ιωαννίδη, στην προηγούμενη συνέντευξή μας είχατε εκφράσει την εκτίμηση ότι το επιδημικό κύμα σε Ευρώπη και Νέα Υόρκη είναι σε αποδρομή. Θεωρείτε ότι όντως βρισκόμαστε σε αυτόν τον δρόμο;
Δρ Ιωάννης Ιωαννίδης: Νομίζω ότι όντως το επιδημικό κύμα είναι σε αποδρομή. Αν δείτε τα δεδομένα, τον αριθμό θανάτων, τον αριθμό των διαθέσιμων κλινών σε ΜΕΘ (Μονάδες Εντατικής Θεραπείας) αλλά και γενικότερα, φαίνεται ότι το κύμα ολοκληρώνεται. Στην Ευρώπη, σχεδόν σε όλες τις χώρες έχει ολοκληρωθεί. Τα στοιχεία δείχνουν ότι είμαστε κοντά σε αυτήν την φάση και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτό δεν σημαίνει αναγκαστικά ότι έχουμε… ξεμπερδέψει μια και καλή. Πάντα θα υπάρχει η αβεβαιότητα για μια πιθανή αναζωπύρωση. Επίσης, κανένας δεν μπορεί να ξέρει με σιγουριά για ένα δεύτερο κύμα, αν θα έρθει, πότε θα έρθει και πόσο μεγάλο θα είναι. Παρ’ όλα αυτά, τα δεδομένα μέχρι τώρα σε χώρες που κάνουν κάποια βήματα και ανοίξουν ξανά είναι αισιόδοξα. Δεν έχουμε δει σοβαρή αναζωπύρωση, χωρίς αυτό βέβαια να πρέπει να μας καθησυχάσει 100% και να μας κάνει να πιστέψουμε ότι δεν υπάρχει απολύτως κανένα πρόβλημα.
«Ε.Κ.»: Αυτήν την περίοδο είχαμε μαζικές διαδηλώσεις με χιλιάδες ανθρώπους σε πολλές πόλεις, με αφορμή τη ρατσιστική δολοφονία Φλόιντ. Σας ανησυχεί αυτός ο συγχρωτισμός ή θεωρείτε ότι ο κίνδυνος πλέον είναι μειωμένος;
Δρ Ιωαννίδης: Οι διαδηλώσεις ήταν απαραίτητες, διότι ζούμε μια κοινωνική αδικία, όπως και φαινόμενα ανισότητας, τα οποία προβληματίζουν όλους μας και πρέπει κάποια στιγμή να τα αντιμετωπίσουμε με σθένος και γενναιότητα. Από την άλλη πλευρά, οι μαζικές διαδηλώσεις στις οποίες δεν λαμβάνονται σωστά μέτρα προφύλαξης, έχουν κάποιο κίνδυνο. Δεν μπορώ να πω ότι ο κίνδυνος είναι μηδενικός εάν δεν τηρούνται τα μέτρα. Δεν ξέρουμε, βέβαια, τις συνέπειες. Ολα εξαρτώνται από το υπολειπόμενο επιδημικό φορτίο που παραμένει ενεργό. Οταν λέμε ότι ένα επιδημικό κύμα «βρίσκεται σε αποδρομή», δεν σημαίνει ότι αναγκαστικά εξαφανίζεται πλήρως. Υπάρχει πιθανότητα να υπάρχουν ορισμένοι μολυσμένοι που είναι ακόμα μεταδοτικοί. Εκεί που γίνεται η μετάδοση είναι σε μεγάλο συγχρωτισμό. Οι διαδηλώσεις ανήκουν σε αυτήν την κατηγορία. Αυτό ελπίζω να μην φανεί, να μην έχουμε αυτήν την άσχημη εξέλιξη.
Εθνικός Κήρυξ Archive
Ο Δρ. Γιάννης Π.Α. Ιωαννίδης. (Photos: BIH/Stefan Zeitz)
Από την άλλη πλευρά, επειδή ο ιός είναι καινούργιος και δεν ξέρουμε ακόμα πολλά πράγματα, παρότι διατηρώ αισιοδοξία ότι τα πράγματα θα πάνε καλά, δεν θα ήθελα να ξεχυνόμαστε σε διάφορες μαζικές εκδηλώσεις με μεγάλο συγχρωτισμό -όχι μόνο τις διαδηλώσεις- χωρίς προφύλαξη. Είδαμε στο πρώτο κύμα ότι οι περιοχές που επλήγησαν περισσότερο είχαν τέτοιο μεγάλο συγχρωτισμό, όπως το Μπέργκαμο και η Νέα Υόρκη. Στο Μπέργκαμο, όλοι θυμόμαστε τον αγώνα Αταλάντα – Βαλένθια, όπου η μισή πόλη συμμετείχε, τραγουδούσε και ζητωκραύγαζε. Αυτές είναι οι ιδανικές συνθήκες για να γίνει η μετάδοση. Αν, για παράδειγμα, σε μια περιοχή το επιδημικό κύμα είναι σε αποδρομή και έχει μείνει π.χ. 1 στα 1.000 άτομα να είναι ενεργά μολυσματικό, αν έχουμε 5, 50 ή 100 ανθρώπους, για παράδειγμα, η πιθανότητα για να βρεθεί μολυσμένο άτομο ανάμεσά τους είναι ελάχιστη. Εάν έχουμε συγκέντρωση ή αγώνα με 50.000 άτομα, θα υπάρχουν 50 άτομα σε αυτό το πλήθος που θα είναι μολυσμένοι. Αυτοί οι 50 μπορούν να μολύνουν άλλους και οι άλλοι περισσότερους. Επειδή μάλιστα δυστυχώς δεν έχουμε έγκυρη επιδημιολογική επιτήρηση για να ξέρουμε εάν οι εναπομείναντες μολυσματικοί είναι ένας στους 100, στους 1000 ή τους 10000, είναι επικίνδυνο.
«Ε.Κ.»: Ο συντελεστής θνητότητας (IFR) που έδωσε επίσημα προσφάτως το αμερικανικό CDC, είναι πολύ κοντά σε δικές σας εκτιμήσεις. Τι ακριβώς συμβαίνει με τον IFR;
Δρ Ιωαννίδης: Νομίζω ότι αυτοί είναι οι καλύτεροι εκτιμητές που έχουμε αυτή τη στιγμή. Το CDC υπολογίζει τους ασυμπτωματικούς ασθενείς στο 35%. Το ποσοστό θνητότητας στο υπόλοιπο 65% είναι 0,4%, άρα 0,26% γενικά, σύμφωνα με το κυρίαρχο σενάριο, διότι δοκιμάζουν και σενάρια με χαμηλότερη ή και μεγαλύτερη θνητότητα. Τα νούμερα είναι πολύ κοντά σε αυτά που είχα προτείνει ότι είναι πιο πιθανά. Αυτό που βλέπουμε όμως είναι ότι η θνητότητα δεν είναι ένα νούμερο. Το είχα πει από την αρχή. Δεν είναι ίδια παντού. Θα είναι πολύ χαμηλή αν έχουμε πληθυσμούς με κυρίως νέους ανθρώπους, που έχουν καλή φροντίδα υγείας, και όπου το Σύστημα Υγείας δεν δέχεται ένα επιδημικό κύμα που το καταλύει. Σε αυτήν την περίπτωση, οι αριθμοί είναι μικρότεροι. Αν έχουμε πληθυσμούς επιβαρυμένους, με κακή υγεία, κακή πρόσβαση στο Σύστημα Υγείας, νοσοκομειακές λοιμώξεις, όπως επίσης και λοιμώξεις σε γηροκομεία -τα οποία σαρώνονται από τον ιό και μπορεί να σκοτώσει πολλούς- σε αυτές τις περιπτώσεις οι αριθμοί θα είναι μεγαλύτεροι. Είχα δώσει ένα εύρος από 0,05 έως 1%. Εξαρτάται από εμάς σε μεγάλο βαθμό πώς θα διαχειριστούμε την επιδημία, ώστε να αποφύγουμε υψηλά νούμερα θνητότητας. Εάν προστατεύσουμε τα γηροκομεία μας, αν αποφύγουμε τις νοσοκομειακές λοιμώξεις για να μην μολυνθούν οι γιατροί αλλά και ευάλωτοι ασθενείς, όπως επίσης κι αν προστατεύσουμε τις ευαίσθητες πληθυσμιακές ομάδες, μπορούμε να ελαχιστοποιήσουμε τη θνητότητα.
Τα δεδομένα που έχουμε μας δίνουν αρκετή αισιοδοξία να μπορούμε να πετύχουμε αποτελεσματική διαχείριση της πανδημίας με στοχευμένα και χειρουργικά ακριβή μέτρα προστασίας.
«Ε.Κ.»: Πιστεύετε ότι θα είναι απαραίτητη η επανάληψη ενός lockdown ή πλέον μπορούμε να πούμε ότι μας αρκούν κάποια στοχευμένα μέτρα;
Δρ Ιωαννίδης: Νομίζω ότι πλέον έχουμε περιθώριο να δοκιμάζουμε στοχευμένες λύσεις. Στην αρχή, ήταν αναγκαίο να τα κλείσουμε όλα, ως μια τυφλή λύση. Στη σημερινή φάση που ξέρουμε περισσότερα πράγματα και μπορούμε να προστατεύσουμε πιο στοχευμένα τους πληθυσμούς, μπορούμε να αποτρέψουμε καταστάσεις που είναι καταστρεπτικές. Η λύση να παρατείνουμε έναν πλήρη γενικευμένο εγκλεισμό, δεν έχει κόστος μόνο οικονομικό, αλλά και κόστος σε ζωές. Δημιουργεί δυσπραγία στο Σύστημα Υγείας και αυξάνει την πιθανότητα θανάτων από ασθενείς που δεν πάνε στα νοσοκομεία για θεραπείες του καρκίνου, εμφράγματα και άλλες παθήσεις.
Επίσης, καταρρέει η ψυχική υγεία, αυξάνονται οι αυτοκτονίες, υπάρχουν κρούσματα ενδοοικογενειακής βίας και αύξηση στις πωλήσεις όπλων. Ακόμη και αυτός ο αναβρασμός που επικρατεί, ενισχύεται από το στρες που έχει προκαλέσει ο εγκλεισμός. Πρέπει να αποφύγουμε αυτές τις συνέπειες και να σώσουμε όσο το δυνατόν περισσότερες ζωές.
«Ε.Κ.»: Στην Ελλάδα βγήκαν αριθμοί τετραημέρου στα 97 κρούσματα και υπήρξε προβληματισμός. Την ίδια στιγμή, η χώρα έχει αποφασίσει να ανοίξει τα σύνορά της για τον τουρισμό. Πώς μπορεί να αποτρέψει τυχόν αναζωπύρωση;
Δρ Ιωαννίδης: Νομίζω ότι η Ελλάδα θα πρέπει να κάνει προσπάθειες να ανοίξει τη χώρα. Από την άλλη πλευρά, όμως, θα πρέπει να έχει στενή επιδημιολογική παρακολούθηση. Είναι ένας ιός για τον οποίο δεν ξέρουμε πολλά πράγματα ακόμα. Δεν ξέρουμε την ικανότητά του να προκαλεί δεύτερα κύματα. Οποιον και να ρωτήσετε για το αν θα υπάρξουν δεύτερα κύματα, θα σας κάνει εικασίες χωρίς να έχει ισχυρή γνώση. Οσο περνάνε οι μέρες σε χώρες και Πολιτείες όπου έχουν ανοίξει και δεν βλέπουμε δεύτερο κύμα, είναι καλά νέα. Βέβαια, αυτά τα νέα πρέπει να τα επανεκτιμούμε. Δεν μπορώ να μιλήσω με βεβαιότητα. Ταυτόχρονα πρέπει να υπάρχει στενή επιδημιολογική επιτήρηση. Η Ελλάδα δεν έχει κάνει εκτεταμένη χρήση τεστ. Αν κάνεις λίγα τεστ, θα βρεις λίγα κρούσματα. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν. Αν κάνεις περισσότερα τεστ, θα βρεις περισσότερα κρούσματα. Αυτό δεν σημαίνει αναγκαστικά ότι υπάρχει έξαρση, πρέπει να συνυπολογίσεις το γεγονός ότι κάνεις πιο εντατικά τεστ. Νομίζω σε αυτή τη φάση θα πρέπει να γίνει πιο εντατική χρήση τεστ ώστε, εάν υπάρξει δεύτερο κύμα, να το πιάσουμε νωρίς. Επίσης, να γίνεται σε τακτά διαστήματα μια αντιπροσωπευτική επιδημιολογική επιτήρηση: Για παράδειγμα, να πάρουμε 2.000 άτομα αυτήν την εβδομάδα και να δούμε πόσοι είναι θετικοί. Θα το επαναλάβουμε μετά από 1-2 εβδομάδες να δούμε αν έχει αλλάξει. Ταυτόχρονα, να παρακολουθούμε πολύ προσεκτικά την κατάσταση στο Σύστημα Υγείας: Πόσες διαθέσιμες κλίνες έχουμε, πόσες νέες εισαγωγές με Covid-19 κι αν έχουμε περιθώριο για να αντιμετωπίσουμε ένα τυχόν δεύτερο κύμα. Αν τα κάνουμε όλα αυτά, παρότι δεν μπορώ να πω με σιγουριά ότι θα έρθει νέο κύμα, ακόμα και αν έρθει θα είμαστε έτοιμοι να το αντιμετωπίσουμε.
«Ε.Κ.»: Πολλοί από τους ομογενείς ρωτάνε: «Είναι ασφαλές να μπω σε αεροπλάνο;»
Δρ Ιωαννίδης: Για το αεροπλάνο, δεν μπορώ να πω ότι ο κίνδυνος είναι ο ίδιος σε όλες τις περιστάσεις. Εξαρτάται από ποια περιοχή πετάμε. Για παράδειγμα, σε χώρες όπως η Βραζιλία και το Μεξικό, το κύμα είναι στην κορύφωσή του. Σε περιοχές που το επιδημικό κύμα έχει περάσει, η πιθανότητα κάποιος να είναι μολυσμένος είναι σχετικά μικρή. Αν ληφθούν επιπλέον τα κατάλληλα μέτρα προστασίας, η πιθανότητα είναι μικρότερη. Είναι ένας κίνδυνος διαχειρίσιμος σε αυτές τις καταστάσεις.
«Ε.Κ.»: Διαβάσαμε μια υπόθεση που ανέκυψε με την έρευνα του Πανεπιστημίου Στάνφορντ στη Σάντα Κλάρα, στην οποία συμμετείχατε, όπου υπήρξαν «σκιές» ότι ενεργήσατε προς όφελος συγκεκριμένου δωρητή. Μάλιστα φιλοξενήθηκαν και δηλώσεις εκπροσώπου του Πανεπιστημίου περί ελέγχου και κυκλοφόρησε πως «ο Ιωαννίδης ελέγχεται από το Στάνφορντ». Τι ισχύει σε αυτήν την περίπτωση;
Δρ Ιωαννίδης: Εγώ προσωπικά δεν ελέγχομαι. Δεν με έχει ελέγξει το Πανεπιστήμιο για κάτι. Εξάλλου, είμαι ο ένας από τους 17 ερευνητές. Δεν ήμουν καν ο κύριος ερευνητής, ενώ σε αυτή την έρευνα συνεργάστηκαν και πάνω από 100 άλλα άτομα και είμαι περήφανος για την αφοσίωση της ομάδας να κάνει αυτή τη μελέτη όσο γίνεται καλύτερα.
Προσωπικά δεν έχω πάρει ούτε ένα δολάριο για τη συγκεκριμένη μελέτη. Η μελέτη ήταν μια αξιοπρεπής και αμερόληπτη ερευνητική προσπάθεια που προσέφερε σημαντική γνώση. Η χρηματοδότηση ήταν διαφανής και εξασφάλιζε τη μέγιστη αμεροληψία. Ηρθε από το Γραφείο Ανάπτυξης του Πανεπιστημίου. Γνωρίζετε, άλλωστε, ότι το ίδιο το Στάνφορντ χτίστηκε από μια δωρεά. Αυτές οι δωρεές που έγιναν στο Γραφείο Ανάπτυξης του Πανεπιστημίου ήταν ανώνυμες. Μια σκανδαλοθηρική ιστοσελίδα (σ.σ. Buzzfeed) βρήκε ότι ένας από τους δωρητές αυτούς, που έδωσε 5000 δολάρια, ήταν ο ιδρυτής μιας αεροπορικής εταιρείας. Ομως, η έρευνα δεν θα μπορούσε να επηρεαστεί, είτε στον σχεδιασμό της, είτε στα αποτελέσματά της, όπως παρουσιάστηκε. Μην ξεχνάτε ότι τα αποτελέσματα της έρευνας αυτής έχουν πλέον επικυρωθεί και από πάρα πολλές άλλες μελέτες που δείχνουν τα ίδια συμπεράσματα.
«Ε.Κ.»: Πάντως, ο αριθμός των νεκρών στις ΗΠΑ έχει πάρει ακόμη πιο ανησυχητικές διαστάσεις. Προβλέπεται ότι θα φτάσει τους 147.000…
Δρ Ιωαννίδης: Δεν μπορεί να κάνει κάποιος πρόβλεψη για πανδημίες αυτού του τύπου για τον αριθμό των νεκρών, πόσω μάλλον για μια συγκεκριμένη χώρα. Ακόμη και για ιούς που τους ξέρουμε όπως η ινφλουένζα, μέχρι αυτή τη στιγμή δεν μπορούμε να κάνουμε πρόβλεψη για το χειμώνα που έρχεται. Τα μαθηματικά μοντέλα απέτυχαν. Επεσαν έξω και στις κύριες εκτιμήσεις, αλλά και τους εκτιμητές αβεβαιότητας. Τα περισσότερα, από πολύ καλούς επιστήμονες, είχαν τεράστια απόκλιση από το τι συνέβη τελικά. Αν δείτε τις προβλέψεις για ανάγκες σε κλίνες νοσοκομείων και ΜΕΘ, ήταν τελείως εκτός πραγματικότητας. Είχαν υπολογίσει στη Νέα Υόρκη ότι θα χρειάζονταν μέχρι 5 φορές περισσότερες κλίνες απ’ ό,τι ήταν διαθέσιμες. Οι προβλέψεις ήταν πολύ δύσκολο να γίνουν σωστά. Οι περισσότερες από αυτές ήταν αναπόφευκτο να πέσουν πάρα πολύ έξω καθώς στην αρχή της επιδημίας είχαμε πολύ περιορισμένα και σαθρά δεδομένα. Η μεγάλη εικόνα (παρότι κάθε ζωή μετράει και είναι τεράστια τραγωδία όταν πεθαίνει κάποιος) δεν είναι πεσιμιστική. Στην πανδημία του 1918 (με την οποία συγκρίθηκε αρχικά η πανδημία Covid-19) πέθαναν 50 εκατομμύρια άνθρωποι, υγιέστατοι και με μέσο όρο ηλικίας 28 ετών. Στη συγκεκριμένη πανδημία έχουμε 412.000 νεκρούς σε ολόκληρο τον κόσμο έως σήμερα, με μέσο όρο ηλικίας κοντά στα 80 και σχεδόν όλους με υποκείμενα νοσήματα. Δεν θέλω να μειώσω το μέγεθος του προβλήματος, αλλά πρέπει απλώς να έχουμε το συγκριτικό μέγεθος του πόσο μεγάλο είναι σε σχέση με άλλα πράγματα με τα οποία συγκρίθηκε στην αρχή.
«Ε.Κ.»: Τελικά, πόσο μεταδοτικός είναι ο ιός και ποιος είναι ο ρόλος των ασυμπτωματικών και των super spreaders;
Δρ Ιωαννίδης: Υπάρχει αβεβαιότητα για πολλά από αυτά τα ζητήματα. Επικρατούσα άποψη είναι ότι υπάρχουν ασυμπτωματικοί ασθενείς και ένα ικανό ποσοστό ανθρώπων που νοσούν με λίγα συμπτώματα, οι οποίοι είναι στην κόψη εάν τα αντιλαμβάνονται ή όχι και συνήθως δεν κάνουν κάτι για αυτά, ούτε πάνε να ελεγχθούνε.
Η ακριβής συμμετοχή των ασυμπτωματικών στη μετάδοση δεν είναι γνωστή, αλλά είναι πιθανό να έχουν κάποια μη αμελητέα συμμετοχή. Υπάρχουν super spreaders όπως οι εκρήξεις με μεγάλο αριθμό ατόμων που μολύνονται σε συγκεκριμένες περιστάσεις. Εχουμε γεγονότα και συμβάντα σε περιστάσεις μεγάλου συγχρωτισμού σε συγκεκριμένες θέσεις, με μαζική λοίμωξη πολλών ανθρώπων ταυτόχρονα.
Πρέπει να χρησιμοποιήσουμε αυτή τη γνώση για να αποφύγουμε αυτές τις μαζικές καταστάσεις. Για παράδειγμα τα καρναβάλια και οι αγώνες ποδοσφαίρου. Θα ήμουν πολύ προσεκτικός και δεν θα έδινα το «πράσινο φως» για να ξεκινήσουν τέτοιου είδους συγκεντρώσεις. Επίσης, θα πρέπει να ληφθούν μέτρα και σε συγκεκριμένες εργασίες, π.χ. στις μονάδες επεξεργασίας κρέατος. Εκεί οι εργαζόμενοι αναγκάζονται να μιλάνε φωναχτά δίπλα ο ένας στον άλλον, λόγω του ήχου των μηχανημάτων. Επίσης, μπορεί να υπάρξει μεγάλο πρόβλημα σε φυλακές, καταφύγια αστέγων και φυσικά σε γηροκομεία.
Γνωρίζοντας αυτές τις συνθήκες, μπορούμε να εστιάσουμε τις ενέργειές μας και να προστατεύουμε τους πληθυσμούς αυτούς και να αποφύγουμε τις μαζικές μολύνσεις που έχουν γίνει στο παρελθόν.
«Ε.Κ.»: Διάφορες έρευνες έδειξαν ότι τα επίπεδα άγχους και κατάθλιψης ανέβηκαν κατά τη διάρκεια του lockdown. Εχετε μια εκτίμηση πόσο πραγματικά ανέβηκαν τα ποσοστά αυτά; Πόσους παραπάνω θανάτους μπορούμε να έχουμε εξαιτίας της αύξησης αυτών των αριθμών;
Δρ Ιωαννίδης: Αυτά τα δεδομένα συγκεντρώνονται. Είμαι ερευνητής σε μια μεγάλη μελέτη σε πάνω από 50 χώρες, απ’ όπου συγκεντρώνουμε πληροφορίες για την ψυχική υγεία την περίοδο του εγκλεισμού και υπάρχουν πρώιμα δεδομένα και εκτιμήσεις. Για παράδειγμα, μόνο στις ΗΠΑ, μέσα στα επόμενα 10 χρόνια, περιμένουμε 75.000 «θανάτους από απόγνωση» (deaths of despair). Πολύ φοβάμαι ότι αυτό μπορεί να είναι και υποεκτίμηση. Πέρα από αυτοκτονίες, έχουμε αυτούς που οδηγούνται σε χρήση αλκοόλ αλλά και τη γενικότερη επίπτωση στην ψυχική υγεία που δεν αφορά μόνο αυτούς που αυτοκτονούν, αλλά όλους μας. Ολοι πλήττονται και αυτός είναι ο λόγος που προσπαθούμε να μειώσουμε τις επιδράσεις με το να έχουμε όσο γίνεται πιο στοχευμένα μέτρα, παρά να κλείνουμε την κοινωνία με ολοκληρωτικό τρόπο.
«Ε.Κ.»: Τελικά, πιστεύετε ότι αυτό το περίφημο άρθρο του Μαρτίου στο «Statnews» αποδείχθηκε ακριβές;
Δρ Ιωαννίδης: Το άρθρο αυτό ζητούσε να αποκτήσουμε έγκυρα δεδομένα για να ξέρουμε πού πάμε. Ηταν κραυγή αγωνίας ότι αντιμετωίζουμε έναν τεράστιο άγνωστο κίνδυνο με απρόβλεπτες συνέπειες και αβεβαιότητα. Σε αυτούς τους τρεις μήνες που μεσολαβήσανε έχουμε μάθει πολλά. Δεν το βλέπω σαν δικαίωση, αν είχα δίκιο ή άδικο. Το βλέπω σαν μια πρόοδο της επιστήμης που μας έδωσε πληροφορίες για να διαχειριστούμε καλύτερα την κρίση. Αποκτήσαμε περισσότερη γνώση, καλύτερη τεκμηρίωση και μπορούμε να πράξουμε τα καλύτερα. Η πορεία της πανδημίας (σε σχέση με το μεγάλο εύρος αβεβαιότηττας που είχα αφήσει το Μάρτιο) φαίνεται να είναι μαλλον αισιόδοξη και, παρά τον αριθμό θανάτων που είναι αξιοσημείωτος, δεν συζητάμε πλέον για τα 50.000.000 θανάτων (πόσω μάλλον με έναν χαμηλό μέσο όρο ηλικίας όπως τα 28 έτη) που ήταν το απαισιόδοξο αρχικό σενάριο.
Αν εφαρμόσουμε στο μέλλον την καλύτερη γνώση που έχουμε αποκτήσει, ακόμα και αν υπάρξει δεύτερο κύμα, μπορούμε να αποφύγουμε πολλούς από τους θανάτους που είχαμε στο πρώτο κύμα επειδή δεν ξέραμε τι να προσέξουμε περισσότερο.
www.ekirikas.com
