Κυκλάδες: Παραδοσιακά Προϊόντα
Posted by estiator at 10 November, at 06 : 32 AM Print
Του Διονύση Ε. Κονταρινη
Ελάτε για έναν ωραίο περίπατο στα παραμυθένια νησιά των Κυκλάδων. Μια συστάδα από νησιά που το ένα είναι πιο όμορφο από το άλλο. Χιλιάδες οι τουρίστες από όλον τον κόσμο που θα περάσουν από τούτα τα νησιά για να απολαύσουν την ομορφιά τους. Σαντορίνη, Μύκονος, Αμοργός, Πάρος, Τήνος, Άνδρος, Κουφονήσια, είναι ορισμένοι από αυτούς τους υπέροχους προορισμούς.
ΟΙ Κυκλάδες είναι ένα σύμπλεγμα τριαντατριών νησιών, μικρών και μεγάλων, κατοικημένων και ακατοίκητων που απλώνονται στο Αιγαίο σε μια νοητή σειρά συνέχειας του Σουνίου και της Εύβοιας. Το όνομά της το οφείλει στην κυκλική διάταξη που έχουν γύρω από τη Δήλο, το ιερό νησί, γενέτειρα της Άρτεμης και του Απόλλωνα. Τα νησιά απολαμβάνουν ήπιο χειμώνα και δροσερό καλοκαίρι, κάτι που ευνοεί την παραγωγή εκλεκτών προϊόντων, καθώς και την ανάπτυξη της κτηνοτροφίας, κάτι που προσφέρει μια οικονομική άνεση στα νησιά.
Οι Κυκλάδες αποτελούν ένα σπουδαίο τουριστικό κέντρο και είναι πολλοί οι τουρίστες που τα επισκέπτονται καθ΄όλη τη διάρκεια του έτους για να θαυμάσουν τη γραφική νησιώτικη αρχιτεκτονική, την πλούσια ιστορία τους, τους αρχαιολογικούς χώρους, αλλά και να απολαύσουν τις πανέμορφες ακρογιαλιές τους. Πρωτεύουσα του συμπλέγματος των Κυκλάδων είναι η Ερμούπολις, η οποία βρίσκεται στη νήσο Σύρο.
Ας κάνουμε λοιπόν έναν περίπατο στα πιο σημαντικά απ’ αυτά τα νησιά για να γνωρίσουμε τα υπέροχα τοπικά προϊόντα τους. Και ξεκινάμε από την Αμοργό, το θαυμάσιο αυτό νησί που μέσα στα σπλάχνα του βουνού έχει αγκαλιασμένο το ιστορικό μοναστήρι της Παναγιάς της Χοζοβιώτισσας. Τα παραδοσιακά προϊόντα της Αμοργού είναι συνυφασμένα με την πολιτιστική ιστορία του νησιού αλλά και τον γαστρονομικό πολιτισμό.
Από τα παλιά χρόνια οι κάτοικοι της Αμοργού παρασκεύαζαν ένα ποτό για να γιατρέψουν τον πονόλαιμο. Χρησιμοποιούσαν ρακή, ζάχαρη, κανέλα και γαρύφαλλο. Με βάση αυτό το ποτό η οικογένεια Βεκρή το 2003 έφτιαξε τη δική της ποτοποιία με την ονομασία “Αμοργός” στην οποία παρασκευάζουν τα πολύ γνωστά: Μαστιχάτο, (ρακόμελο με μαστίχα), Lemontelo (ρακόμελο με λεμόνι), Portomelo (ρακόμελο με πορτοκάλι) και Μελίκρατον (Οινόμελο). Η ονομασία τους έχει κατοχυρωθεί και διατίθενται σε όλη την Ευρώπη.
Βασικό προϊόν της Αμοργού είναι το μέλι. Στο νησί παράγεται κυρίως θυμαρίσιο και ανθόμελο από μέλισσες οι οποίες έχουν χαρακτηριστεί ότι ανήκουν σε κάποια ντόπια φυλή. Στην εξαίρετη ποιότητα του μελιού συμβάλει και το γεγονός ότι στο νησί η χλωρίδα είναι ανόθευτη, εφόσον δεν γίνονται ψεκασμοί.
Στην πανέμορφη Σύρο θα βρούμε το τυρί Σαν Μιχάλης, που παράγεται από ένα συνεταιριστικό εργοστάσιο γάλακτος. Είναι ένα σκληρό τυρί με χρώμα ανοικτό κίτρινο που μοιάζει με το πεκορίνο. Όπως όλα τα τυριά των Κυκλάδων, έχει για βάση του το αγελαδινό γάλα. Είναι αναγνωρισμένο με την ονομασία ΠΟΠ από το 1996. Οφείλει το όνομά του σε ένα ύψωμα του νησιού, που βρίσκεται το ομώνυμο χωριό. Αφήνεται να ωριμάσει για 3-4 μήνες και η περιεκτικότητά του σε λιπαρά είναι 30%40%. Έχει γεύση πλούσια και πικάντικη και ως επιτραπέζιο, ενώ χρησιμοποιείται και σε πίτες.
Σε όλα τα νησιά των Κυκλάδων αλλά κυρίως στην Τήνο, Σύρο και Μύκονο παράγεται η γνωστή και ΠΟΠ ονομασίας «κοπανιστή». Πρόκειται για ένα μαλακό τυρί με έντονα πιπεράτη γεύση. Συνήθως το τυρί αυτό παράγεται από νωπό αγελαδινό γάλα ή μείγμα με πρόβειο και κατσικίσιο. Ωριμάζει σε διάστημα πολλών μηνών με φυσική μαγιά και στραγγίζεται σε τρυπητά πανιά.
Ένα άλλο ονομαστό τυρί που παράγεται στις Κυκλάδες είναι το Μαλαχτό. Το τυρί αυτό κυρίως παράγεται στην Άνδρο από φρέσκο τυρί το οποίο πιέζεται ανάμεσα σε πέτρες και ζυμώνεται με μικρή ποσότητα αλατιού. Διατηρείται σκεπασμένο με πανί το οποίο έχει ποτιστεί με ρακή.
Στην Άνδρο και την Τήνο θα συναντήσουμε το Βολάκι. Φρέσκο τυρί σε σχήμα δίσκου που αφού τριφτεί του προσθέτουν αλάτι και το ξαναπλάθουν σε μπαλάκια σχεδόν στο μέγεθος της γροθιάς. Στη συνέχεια το τοποθετούν σε πάνινες σακούλες και το κρεμούν σε μέρη δροσερά όπου στραγγίζεται και ξερένεται.
Σπεσιαλιτέ της Φολέγανδρου και της Σίφνου θα πρέπει να χαρακτηριστεί το τυρί Γυαλωμένο ή Μανούρα. Πρόκειται για ένα τυρί που παρασκευάζεται αποκλειστικά από κατσικίσιο γάλα. Αφού πήξει το τυρί το αφήνουν να ωριμάσει και το διατηρούν στον πάτο του κρασοβάρελου. Πρόκειται για ένα τυρί που συνοδεύει τσίπουρο και ούζο.
Πάρα πολύ γνωστή η φάβα της Σαντορίνης οποία διακρίνεται και ξεχωρίζει από τα άλλα είδη που καλλιεργούνται σε άλλα μέρη της Ελλάδας. Η φάβα της Σαντορίνης διαφέρει λόγω του ηφαιστειογενούς εδάφους του νησιού αλλά και του ξηρού κλίματος. Στη Σαντορίνη ξεχωρίζει και η μοναδική ποικιλία άνυδρης τομάτας που αναπτύσσεται εκεί. Εξωτερικά μοιάζει με την ιταλική Pomodori. Ο καρπός της είναι μικρός και έχει φρουτώδη γεύση και έντονη σάρκα. Είναι πιθανόν οι τομάτες αυτές να έχουν εισαχθεί από την Ιταλία.
Στη Νάξο καλλιεργείται μια ιδιαίτερη ποικιλία πατάτας που θεωρείται κορυφαία. Για αρκετά χρόνια ήταν για τη Νάξο πηγή πλούτου της αγροτικής οικονομίας. Πρόσφατα πέρασε στο βιβλίο Guinness, αφού οι κάτοικοί της κατάφεραν σε μια εβδομάδα να καθαρίσουν, να τηγανίσουν και να καταναλώσουν δυο τόνους πατάτας.
Θα είναι μεγάλη παράληψη αν στα ξεχωριστά παραδοσιακά προϊόντα των Κυκλάδων δεν αναφέρουμε και τα παγκοσμίως γνωστά λουκούμια της Σύρου.
Οι Κυκλάδες έχουν μια μεγάλη παράδοση στα αλλαντικά. Στην Άνδρο παράγονται εξαιρετικά καπνιστά και πικάντικα λουκάνικα που ξεχωρίζουν για τη γεύση τους. Στη γέμισή τους κυριαρχούν η ρίγανη και ο γλυκάνισος.
Μια στάση στην Άνδρο, όπου θα δοκιμάσουμε το παστέλι που γίνεται από σουσάμι και το φημισμένο μέλι του νησιού. Και ακόμη το ονομαστό κρασί, το Συνεντιανό και φυσικά το γνωστό σε όλο τον κόσμο ρακόμελο με το όνομα Πόντζι.
Στη Σαντορίνη αλλά και στην Πάρο σημειώνεται αξιόλογη παραγωγή κρασιού. Στη Σαντορίνη υπάρχουν αυτή τη στιγμή δεκαοκτώ οινοπαραγωγικά συγκροτήματα με πιο γνωστά των: Άρτεμης Καραμολέγκου, Γιώργου Γαβαλά και Χαρίδημου Χατζηδάκη.
Ας γνωρίσουμε τρία από όλα τα οινοποιεία με τα οποία συνδέθηκα και συνομίλησα.
Πρώτο αυτό της Άρτεμης Καραμολέγκου που βρίσκεται στην Έξω Γωνιά του νησιού. Ξεκίνησε το 1952 σαν απλό οινοποιείο ενώ το 2004 μετετράπη σε οικογενειακή εταιρεία με τον τίτλο “Οινοποιεία Αρτεμης Καραμολέγκος”. Από το ξεκίνημά της εδρεύει στην ίδια περιοχή. Από τις πρώτες δυσκολίες που αντιμετώπισε ήταν η προμήθεια σταφυλιών αλλά και η επέκταση των εγκαταστάσεων και ο εκσυγχρονισμός της τεχνολογίας. Ξεκίνησε με την παραγωγή οκτώ ειδών κρασιού. Περισσότερο όμως επιδόθηκε στην παραγωγή του κρασιού ΠΟΠ “Σαντορίνη”. Σήμερα παράγονται δεκατρία είδη κρασιών. Η γνωριμία με τα προϊόντα ξεκίνησε μέσα από τα τοπικά εστιατόρια του νησιού. Στην αρχή τα δέχτηκαν διστακτικά αλλά, με την εξέλιξη της τεχνολογίας στην παραγωγή τους, επιβλήθηκαν στην τοπική αγορά και έφτασαν να αποκτήσουν και διεθνείς βραβεύσεις. Σήμερα το 40% της παραγωγής τους φεύγει στο εξωτερικό. Μελλοντικά η οινοποιεία σχεδιάζει να επενδύσει σε οινοτουριστικές περιοχές.
Σημαντικό ρόλο στην παραγωγή κρασιού στη Σαντορίνη παίζει το ηφαιστειογενές έδαφος. Τα κυριότερα κρασιά που παράγονται στο νησί είναι το Μπρούσκο (δυνατό κρασί με περιεκτικότητα σε αλκοόλ 16%-17%), το Νυχτέρι (αντιπροσωπευτικό λευκό ξηρό κρασί). Τέλος, το Βινσάντα, ένα γλυκό κρασί με ιταλική προέλευση, του οποίου το όνομά προέρχεται από την ιταλική φράση “vino santa”, κρασί της Αγίας Μετάληψης. Παράγεται από τις ποικιλίες σταφυλιών «ασύρτικο» και «αϊδάνι», τα οποία απλώνονται στον ήλιο και ξεραίνονται.
Το οινοποιείο Χατζηδάκη ιδρύθηκε το 1997 από τους Χαρίδημο Χατζηδάκη και Κωνσταντίνα Χρυσού, έπειτα από επίσκεψή τους στους αμπελώνες της Χρυσού, που βρίσκονται στο χωριό Πύργος Καλλίστης. Οι αμπελώνες ήταν παραμελημένοι μετά τους καταστρεπτικούς σεισμούς του 1956 που οδήγησαν τους γονείς της Κωνσταντίνας να εγκαταλείψουν το νησί. Ο Χαρίδημος σκέφτηκε ότι με μια αναμπέλωση όλα μπορούσαν να διορθωθούν, κάτι που το έκανε έργο. Έτσι μια μικρή σπηλιά που υπήρχε σε μια άκρη του αμπελώνα έγινε το πρώτο “κάναβα” (οινοποιείο) και το 1977 ξεκίνησαν την παραγωγή του πρώτου κρασιού που ήταν το λευκό ξηρό “Σαντορίνη”.
Οι δυσκολίες στο ξεκίνημα ήταν πάρα πολλές, γιατί εργάστηκαν με ελάχιστα χρήματα, αλλά με πάθος. Όμως όλα πήγαν καλά και με δειλά και μικρά βήματα το οινοποιείο στήθηκε τέλεια.
Η Σαντορίνη στην παραγωγή κρασιού είναι από τις πλέον γνωστές οινικές περιοχές της Ελλάδας. Υπάρχει θετική ανταπόκριση σε γενικές γραμμές, ενώ υπάρχει μεγάλος ανταγωνισμός λόγω του αριθμού των οινοποιείων τα οποία σήμερα είναι δεκαοκτώ. Σημαντική παρουσία στην οινοπαραγωγή της Σαντορίνης αποτελεί η οινοποιεία του Γιώργου Γαβαλά με έδρα το Μεγαλοχώρι. Πρόκειται για μια οικογενειακή επιχείρηση που ξεκίνησε πολλά χρόνια πριν με πολλές δυσκολίες, και έπειτα από προσπάθειες έφτασε στο σημείο που είναι σήμερα για να καταλήξει στα χέρια της τέταρτης γενιάς. Το οινοποιείο παράγει δέκα είδη κρασιών με βάση παραγωγής τη γνωστή ποικιλία “Ασύρτικο”. Σημαντική είναι η παρουσία του οινοποιείου στο εξωτερικό αφού η μισή σχεδόν παραγωγή ταξιδεύει σε χώρες της Ευρώπης. Μελλοντικοί στόχοι του είναι η διατήρηση της ποιότητας με σεβασμό στον αμπελώνα του νησιού.
Και κάπως έτσι κλείνουμε έναν ακόμα περίπατο στα πάρα πολύ γνωστά παραδοσιακά προϊόντα της πατρίδας μας. Έναν περίπατο που μας προσφέρει μια γνωριμία με τα προϊόντα αλλά και με τους τόπους και τους τρόπους που αυτά παράγονται. Τα προϊόντα αυτά που είναι ο μεγάλος θησαυρός της πατρίδας μας. Ένας θησαυρός που μόνο η ελληνική γη δίνει στους ανθρώπους όλου του κόσμου.
ΠΗΓΕΣ: Egeonet.gr, apothesis.eap., Athinorama, Olivemagazine.gr, Greeklovers.gr
