Posted by estiator at 1 September, at 23 : 40 PM Print

Μαστίχα Χίου από τον 5ο π.χ. αιώνα µέχρι σήµερα

Με ιδιαίτερη ικανοποίηση καλωσορίζουµε έναν από τους παλαιούς συνεργάτες µας, τον κ. Διονύση Κονταρίνη, ο οποίος άρχισε την συνεργασία του µε το Estiator ένα χρόνο µετά την έκδοση του περιοδικού, το 1989 και υπηρέτησε ευδόκιµα µέχρι το 2005. Είχε ασχοληθεί στην Σύνταξη και στο διαφηµιστικό τµήµα και έγραψε πολλά άρθρα για οµογενείς εστιάτορες και διάφορες επιχειρήσεις. Μετά την συνταξιοδότηση του έγραψε τρία ιστορικά µυθιστορήµατα. Ένα τέταρτο βιβλίο του µε διηγήµατα κυκλοφόρησε όταν υπηρετούσε στο Estiator. Αυτό που ακολουθεί είναι το πρώτο µας σειράς άρθρων για τα ελληνικά προϊόντα.

■ ΤΟΥ ΔΙΟΝΥΣΗ ΚΟΝΤΑΡΙΝΗ

ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ πόνου είναι η ιστορία της µαστίχας. Σχεδόν από την αρχή της. Από τότε που, σύµφωνα µε την παράδοση, ο Άγιος Ισίδωρος καταδιωκόµενος από τους χριστιανοµάχους κατέφυγε κάτω από ένα µαστιχόδεντρο, στην Χίο για να προστατευτεί. Οι διώκτες του τον ανακάλυψαν, τον σκότωσαν και τον διαµέλησαν. Με τα χτυπήµατά τους όµως Άγιος Ισίδωρος άφησε τα δάκρυά του να κυλίσουν και αυτά ήσαν οι κόκοι της µαστίχας. Λένε ότι από εκείνη την εποχή άρχισε η καλλιέργεια του σχίνου της µαστίχας στο νησί της Χίου.

Στην περιοχή έξω από το Πυργί της Χίου έγιναν την 11η Ιουνίου, παρουσία του Προέδρου της Δηµοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλου τα εγκαίνια του Μουσείου Μαστίχας, ένα έργο, δηµιουργία του Πολιτιστικού Ιδρύµατος της Τράπεζας Πειραιώς. Θα πρέπει να ανφερθεί ότι η ίδρυση του Μουσείου Μαστίχας αποτελούσε ένα όνειρο πολλών χρόνων της Ένωσης Μαστιχοπαραγωγών Χίου. Έτσι το Πολιτιστικό Ίδρυµα της Τραπέζης του Πειραία παρέδωσε στους Χιώτες µαστιχοπαραγωγούς ένα πραγµατικό στολίδι που εξιστορεί µε τον πιο σύγχονο τρόπο την µακραίωνη ιστορία της µαστίχας

Σύµφωνα µε την πρόεδρο του Πολιτιστικού Ιδρύµατος της Τράπεζας, Σοφία Στάϊκου “…το Μουσείο της Μαστίχας αποτελεί το όγδοο µνηµείο των θεµατικών Μουσείων του οµίλου”.

Στη σπουδαιότητα του έργου που επιτελεί η οµάδα των µουσείων που έχει ιδρύσει το Πολιτιστικό Ίδρυµα της Τράπεζας αναφέρθηκε ο αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδας κ.κ.Ιερώνυµος.

Τα εγκαίνεια έκλεισαν µε την ξενάγηση των καλεσµένων στους χώρους του Μουσείου. Ο Πρόεδρος της Δηµοκρατίας κ. Παυλόπουλος γνώρισε την ιστορία της µαστίχας µέσα από τα εκθέµατα δείχνοντας ιδιαίτερο ενδιαφέρον για “το λευκό διαµάντι της Χίου”.

Από τα βάθη των αιώνων φαίνεται να ξεκινάει η ιστορία της µαστίχας. Από τα ίδια βάθη που ξεκινάει και η ελληνική ιστορία. Τα πρώτα στοιχεία γι΄αυτό το θαυµατουργό δέντρο πρωτοφαίνονται στην κλασσική εποχή. Αρχαίοι συγγραφείς κι΄ανάµεσά τους ο Πλίνιος, ο Θεόφραστος, ο Γαληνός, αναφέρουν την µαστίχα για τις θεραπευτικές της ιδιότητες. Φυσικά και ο Ιπποκράτης εγνώριζε τις φαρµακευτηκές ιδιότητες της µαστίχας.

Την πρώτη πληροφορία αναφορικά µε την µαστίχα έχουµε τον 5ο πΧ αιώνα από τον Ηρόδοτο.

Η µαστίχα είναι προϊόν του σχίνου που έχει την επωνυµία µαστιχοφόρος και από την αρχαιότητα ευδοκιµεί αποκλειστικά τον νότιο τµήµα του νησιού της Χίου. Από τον κορµό και τα κλαδιά του σχίνου βγαίνει η η φυσική ριτήνη µε την επιστηµονική ονοµασία, Pistacia Lentiscus Chia.

Η µαστίχα είναι η φυτική ρητίνη που βγαίνει από τον κορµό και τα κλαδιά του σκίνου. Η έκκριση αυτή προκαλείται µε χάραγµα του σκίνου από ένα σκληρό εργαλείο. Η µαστίχα εµφανίζεται σαν δάκρυ στα χαραγµένα σηµεία Η µορφή της µετά την στερεοποίηση γίνεται κρυσταλλική και η αρχική της γεύση είναι πικρή, όµως σύντοµα θα υποχωρήσει αφήνωντας ένα µοναδικό άρωµα.

Στα χρόνια που ακολούθησαν η µαστίχα άρχισε να συσχετίζεται µε την ιστορία της Χίου. Μοναδικό προϊόν της Χίου, σηµάδεψε την οικονοµική, πολιτική, παραδοσιακή αλλά και την κοινωνική ζωή του νησιού. Από την εποχή της παρακµής του Βυζαντίου οι ανατολικοί λαοί διεκδίκησαν µε πείσµα την κατοχή της Χίου προκειµένου να εξασφαλίσουν το αποκλειστικό εµπόριο της µαστίχας. Η ιστορία και η χρήση της συναντάται στις κλασσικές εποχές και έχει συνδεθεί µε τα ήθη και έθιµα και γενικά τον τρόπο ζωής της Ανατολής. (Τουρκία, Συρία, Σαουδική Αραβία, Ιράκ, Περσία κ.α.)

Από τον δέκατο αιώνα και µετά η µαστίχα γίνεται διάσηµη µετά από τις επισκέψεις των τουριστών στο νησί.

Με την κατοχή του νησιού από τους Γενουάτες και Βενετσιάνους η µαστίχα αποτελεί το µήλο της έριδας ανάµεσά τους. Το έτος 1364 επί κυριαρχίας των Γενουατών δηµιουργείται η Μαόνα ένα είδος µετοχικής, µονωπωλιακής επιχείρησης που είχε αναλάβει την ευθύνη της διακίνησης της µαστίχας µε µόνη υποχρέωση να πληρώνει την άµυνα του νησιού της Χίου. Κανένας δεν επιτρεπόταν να εµπορεύεται µαστίχα εκτός από την Μαόνα. Κι΄ακόµα οργάνωσε το εµπόριο µε σύστηµα και επέβαλε νόµους µε ποινές για τους κλέφτες και τους κλεφταποδόχους.

Επί Τουρκοκρατίας η Χίος ήταν χωρισµένη σε δυο µέρη. Τα µαστιχοχώρια είχαν δική τους χωριστή διοίκηση. Την διοίκηση είχε ο φοροεισπράκτωρας της Μαστίχας, Σακίζ Εµινί στα τουρκικά, ενώ από τους Δηµογέροντες των µαστιχοχωρίων εκλέγονταν οι επίτροποι της µαστίχας, οι οποίοι αποκαλούνταν Σακίζ Βεκιλερί. Οι Δηµογέροντες κατείχαν την βουλή η οποία λεγόταν “Κοινό των Μαστιχοχώρων”

Η ακµή του εµπορίου της µαστίχας θα διατηρηθεί µέχρι τις αρχές του 20 αιώνα οπότε ο Πρώτος Παγκόσµιος πόλεµος επέφερε κρίση και στην µαστίχα. Αυτό ήταν η αιτία ώστε οι παραγωγοί να αναστείλουν την καλλιέργεια του µαστιχόδεντρου. Όταν µετά την παρέλευση κάποιων χρόνων η οµαλότητα αποκαταστάθηκε οι µαστιχοπαραγωγοί προχώρησαν εκ νέου στην παραγωγή µαστίχας., όµως το προϊόν δεν µπορεσε να αποκτήσει την προηγούµενη προνοµιούχο θέση του.Έτσι η Πολιτεία αναγκάστηκε να επιβάλει µέτρα περιορισµού της παραγωγής. Στην εφηµερίδα της Κυβερνήσεως δηµοσιεύεται το 1929 ο νόµος 4381 ο οποίος περιορίζει το “κέντος”των σχινοδέντρων

Ο νόµος 4381 θα πρέπει να χαρακτηριστεί σαν η πρώτη εκδήλωση ενδιαφέροντος του ελληνικού κράτους για την µαστίχα.

Οι περιορισµοί παραγωγής που επέβαλε αυτός ο νόµος αναγκάζουν τους παραγωγούς να ξεκινήσουν τους αγώνες. Κατά τα έτη 1930 – 1936 στα κεντρικά µαστιχοχώρια πραγµατοποιούνται αλλεπάλληλες συγκεντρώσεις και συσκέψεις µαστιχοπαραγωγών όπου διατυπώνεται η επιθυµία της λύσης του προβλήµατος δια της συνεταιριστικής οδού. Η Πολιτεία ενδιαφέρεται για την κίνηση αυτή και το 1938 µε τον νόµο 1390 αποφασίζει την ίδρυση είκοσι (20) Συνεταιρισµών Μαστιχοπαραγωγών µέλη των οποίων υποχρεωτικά γίνονται όλοι οι µαστιχοπαραγωγοί. Σύµφωνα µε τον ίδιο νόµο συστήθηκε η Ένωση των είκοσι Συνεταιρισµών µε την επωνυµία “Ένωσις Μαστιχοπαραγωγών Χίου”.Είναι αυτή η Ένωση που υπάρχει µέχρι σήµερα.

Κάτω από αυτές τις νέες συνθήκες που δηµιουργήθηκαν ο κάθε παραγωγός ήταν υποχρεωµένος να παραδίδει ολόκληρη την παραγωγή του στον τοπικό συνεταιρισµό του οποίου ήταν µέλος. Οι είκοσι τοπικοί συνεταιρισµοί, στη συνέχεια, την µαστίχα που συγκέντρωναν την προωθούσαν στην Ένωση η οποία πλέον ήταν υπεύθυνη για την επεξεργασία της και την προώθησή της στην αγορά.

Η λειτουργία της Ένωσης Μαστιχοπαραγωγών Χίου άρχισε ένα χρόνο µετά την δηµοσίευση του νόµου, δηλαδή το 1939.

Από τον πρώτο κι΄όλας χρόνο της ίδρυσης της Ένωσης Μαστιχοπαραγωγών, η τιµή της µαστίχας για τον παραγωγό τριπλασιάστηκε. Μεγάλες παραγγελίες άρχισαν να φτάνουν από Αύγυπτο, Συρία, Ιράκ, Ινδίες.

Δυστυχώς τον ίδιο χρόνο 1939 και πριν ακόµη η Ένωση ξεκινήσει το έργο της ξέσπασε ο Β! Παγκόσµιος πόλεµος, ακολούθησε η Κατοχή της Ελλάδας από τα στρατεύµατα του Άξωνα και όλες οι δραστηριότητες του εµπορίου της µαστίχας σταµάτησαν πριν καλά να ξεκινήσουν.

Όµως τον πραγµατικό άθλο της αποστολής της η Ένωση έµελλε να πραγµατοποιήσει µετά την απελευθέρωση της Ελλάδας όπου κατόρθωσε να συγκεντρώσει τις σοδειές του 1946 – 1947 αλλά και την µαστίχα που είχε παραχθεί στη διάρκεια της κατοχής και να αρχίσει την διαθέση. Έτσι οι µαστιχοπαραγωγοί ενισχύθηκαν οικονοµικά σε µια περίοδο µεγάλων ελλείψεων και αναγκών που αντιµεώπιζε η χώρα, όµως τα πολλά προβλήµατα συνέχιζε να υπαρχουν .

Μετά τον πόλεµο ένας µεγάλος αγώνας γεµάτος προβλήµατα αρχίζει. Σε µια ετήσια παραγωγή 150.000 οκάδων µαστίχας, οι πωλήσεις δεν υπερβαίνουν τις 90.000 µε 100.000 οκάδες. Τα υπόλοιπα της παραγωγής παραµένουν απούλητα και προστίθενται στα αποθέµατα της κατοχικής περιόδου.

Μετά από πολλές προσπάθειες και την αναζήτηση νέων αγορών η Ένωση καταφέρνει ώστε το 1958 η κατανάλωση να φτάνει το ύψος της παραγωγής. Όλα πλέον αρχίζουν να προχωρούν ανοδικά και η µαστίχα της Χίου να επιβάλεται στις διεθνείς αγορές. Στα 1997 η Ευρωπαϊκή Ένωση θα χαρακτηρίσει την µαστίχα σαν Προϊον Προστατευόµενης Ονοιµασίας Προέλευσης.

Στο σύγχονο Μουσείο που άνοιξε τις πόρτες του στην περιοχί του Πυργί στη Χίο, ο επισκέπτης µπορεί να δει την µοναδική ιστορία της µαστίχας και τον τρόπο που σηµάδεψε την ιστορία του νησιού.

ΕΥΕΡΓΕΤΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ

Ατέλειωτος ο κατάλογος των ευεργετικών ιδιοτήτων της χιώτικης µαστίχα. Να αναφέρω µερικές.

Δίνει λάµψη στο πρόσωπο. Προστατεύει τα ούλα. Βοηθάει στην δυσπεψία, την αναπαραγωγή αίµατος και µαλακώνει τον βήχα. Τονώνει τις φωνητικές χορδές. Θεραπεύει τις κοιλιακές διαταραχές και τα καρκινώµατα που εµφανίζονται στο στοµάχι, σε παιδικές διάρροιες, επιδρά στην λειτουργία του ήπατος. Και φυσικά είναι ένα ιδανικό προϊόν για την δυσοσµία του στόµατος.

Η µαστίχα είναι ένα εθνικό προϊόν για το οποίο δικαιολογηµένα η πατρίδα µας είνα περήφανη.

HOME PAGE